Warka. Św. Mikołaja Biskupa

Warka jako miejscowość znana jest już w XI wieku. Parafię erygowano prawdopodobnie w XIII wieku. Niektórzy historycy uważają, że Warka miała kościół parafialny o nieznanym wyznaniu już w XII w. a nawet wcześniej- w każdym razie dawno przed osadzeniem się tam w połowie XIII w. dominikanów. O dominikanach wiadomo, że początkowo mieszkali przy kaplicy zamkowej w Starej Warce. Sprowadził ich tam Ziemowit I, który zmarł w 1262 roku. Przed przybyciem zakonników kaplicę zamkową obsługiwał kapelan książęcy.

Kościół p.w. Świętego Mikołaja Biskupa zbudowano w latach 1623-1635. Konsekracji w 1661 roku dokonał biskup poznański Wojciech Tolibowski.

Opis kościoła

Nawa prostokątna, wydłużone prezbiterium równej z nią szerokości zamknięte trójbocznie z kruchtą i zakrystią od północy;
po obu stronach zachodniej części prezbiterium kaplice:

– od południa p.w. św. Barbary (dawniej pw. Bożego Ciała) otwarta ku wnętrzu wysoką, półkoliście zamkniętą arkadą;
– od północy p.w. Świętego Krzyża (dawniej Literacka) łącząca się z północną nawą boczną oraz mieszcząca lożę w górnej kondygnacji (pierwotnie biblioteka) przylegająca do loży ponad kruchtą i zakrystią.

Od zachodu przy nawie kruchta. Wewnątrz, ściany nawy głównej rozdzielone trzema parami pilastrów toskańskich*, po stronie północnej dźwigających wydatne, profilowane belkowanie pod niezrealizowane sklepienie. Okna w prezbiterium i nawie od południa smukłe, zamknięte półkoliście, od północy ponad belkowaniem skrócone od dołu w związku z odbudową nawy bocznej.

Od zachodu chór muzyczny murowany, wsparty na trzech półkoliście zamkniętych arkadach filarowych, murowaną balustradą ozdobioną płycinami. Arkada tęczy zamknięta półkoliście. W nawie strop z fasetą, w nawie bocznej, ponad chórem i w zakrystii stropy płaskie, a kaplicach sklepienia kolebkowo-krzyżowe, w kaplicy północnej północnej o dwóch przęsłach; w lożach sklepienia odcinkowe.

W północnej ścianie prezbiterium dwa portale zamknięte odcinkowo, zwieńczone szczytem z kolistą płyciną, otoczoną stiukową girlandą. Loże otwarte ku prezbiterium trzema przeźroczami zamkniętymi półkoliście z główkami aniołków w kluczach; otwory ujęte kanelowanymi pilastrami z motywem rozet; balustradki lóż ażurowe z tralkami. Drzwi do zakrystii zapewne z w. XVIII drewniane, obite blachą, wzmocnione kratownicą.

Elewacja frontowa ożywiona podziałem ramowym, zasłonięta kruchtą w przyziemiu, zwieńczona szczytem ujętym po bokach spływami i filarkami z obeliskowymi sterczynami. Elewacje kaplic od północy i południa zwieńczone pseudoattykami o motywie półkoliście zamkniętych arkadek oraz bliźnich wnęk. Dachy dwuspadowe, kryte dachówką i blachą.

Wieżyczka na sygnaturkę podwyższona po 1873, ośmioboczna, ażurowa, obita blachą.