Błonie. Świętej Trójcy

Początki błońskiej fary toną w pomroce dziejów. Jej rodowód sięga XIII stulecia a ks. prof. Józef Nowacki, wybitny znawca dziejów diecezji poznańskiej, w granicach której leżały te ziemie, przesuwa początki kościoła parafialnego w Błoniu na wiek XII.

Z całą pewnością w XIII w. Błonie odgrywało znaczącą rolę na mapie Mazowsza w dobie rozbicia Polski na dzielnice w czasach piastowskich. Z tego okresu pochodzą najstarsze daty w historii kościoła. W roku 1257 biskup poznański Boguchwał III upoważnił biskupa płockiego do konsekracji dwóch ołtarzy w kościele błońskim. Świątynia musiała zatem powstać przed tym rokiem, a przynajmniej znajdować się w trakcie budowy. Kolejna data to rok 1288. Wówczas to z inicjatywy księcia Konrada II Mazowieckiego, budowę kościoła zakończono, bądź dokonano jego przebudowy. Zapewne w tym okresie, jak sugeruje ks. prof. Józef Nowacki, świątynię oddano pod opiekę zakonnikom ze zgromadzenia kanoników regularnych z Czerwińska.

Z XIII wieku pochodzi zachowany po dziś dzień układ architektoniczny kościoła. Świątynia zawiera liczne elementy romańskie i wczesnogotyckie. Romański jest kształt tzw. bazylikowy świątyni (nawa główna wyższa i szersza od naw bocznych). Budowla jest orientowana czyli ukierunkowana na wschód. Charakterystyczne dla wieków średnich jest oszkarpowanie kościoła czyli wzmocnienie konstrukcji za pomocą przyległych do zewnętrznych ścian elementów architektonicznych. Gotyckie są sklepienia krzyżowo-żebrowe w nawach bocznych oraz w pierwszym i czwartym przęśle (kwaterze) nawy głównej. Sklepienia przęseł drugiego i trzeciego nawy środkowej są owocem niewielkiej przebudowy kościoła w XVII w. kiedy to świątynię zbarokizowano. Z tego okresu pochodzi także fasada (ściana frontowa) budowli a także przeciwległa ściana zewnętrzna zamykająca prezbiterium od strony wschodniej. Prezentując architekturę błońskiej fary nie sposób nie zwrócić uwagi na przedstawiające wyjątkową wartość późnogotyckie sklepienie kryształowe z 1 poł. XVI w. zdobiące krótkie, jednoprzęsłowe prezbiterium. Podobne sklepienie znajduje się w starej zakrystii, znajdującej się po przeciwległej stronie zakrystii używanej obecnie.

Do najcenniejszych obiektów zabytkowych wewnątrz kościoła należy późnorenesansowy drewniany, złocony ołtarz główny. Pochodzi on z poł. XVII w. (1642-1652?). Centralne miejsce w nim zajmuje wizerunek z 1873 r. przedstawiający Trójcę Świętą. Dzieło to – jak mówi inskrypcja z tyłu obrazu – ufundowane zostało przez Aleksandra Marków, dziedzica Bieniewic, ku czci jego małżonki Bronisławy, zmarłej 21 lipca 1866 r. Po bokach obrazu stoją dwie złocone postaci biskupów. Są to święci patronowie Polski: Wojciech i Stanisław. Ten ostatni w charakterystycznym geście wskrzeszania wychodzącego z grobu rycerza Piotrowicza. W wyższej kondygnacji nastawy ołtarzowej umieszczony jest centralnie wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej (2 poł. XVIII w.) z postaciami po bokach św. Kazimierza Królewicza i św. Sebastiana, męczennika z czasów antycznych, przywiązanego do drzewa i przeszywanego strzałami (strzały na rzeźbie nie są widoczne). Przy wejściu do prezbiterium stoją dwie barokowe rzeźby z XVIII w.: św. Jana Nepomucena, patrona spowiedników i patron przeciw powodziom (w sutannie, birecie i bez brody) i – po przeciwnej stronie – św. Jana Ewangelisty.

Z innych dzieł sztuki kościoła w Błoniu wymienić należy prospekt organowy z 2 ćwierci XVII w., mający swój odpowiednik w instrumencie z analogicznego okresu w kościele farnym w Kazimierzu Dolnym nad Wisłą. Z XVII stulecia pochodzą cieszące się kultem wiernych wizerunki Matki Bożej z Dzieciątkiem (sukienki z blachy srebrnej – XVIII w.) i św. Antoniego z Padwy z Dzieciątkiem. Pierwszy z obrazów umieszczony jest w kaplicy zamykającej nawę północną, drugi w kaplicy zamykający nawę południową. Z XVIII w. pochodzą poddane aktualnie renowacji ołtarze św. Teresy z Lisieux i św. Szymona z Lipnicy. W górnej kondygnacji tych ołtarzy znajdują się dziewiętnastowieczne wizerunki świętych Rocha (po lewej stronie) i Stanisława (po prawej stronie). Z tegoż stulecia pochodzą piękna barokowa ambona oraz Kaplica Ukrzyżowania (dobudowana do nawy północnej) z krucyfiksem i tzw. Grupą Ukrzyżowania ponad mensą ołtarzową. Znacznej klasy zabytkiem jest feretron z figurą Matki Bożej Loretańskiej (przeznaczony do procesji) z napisem STATUA NINIEJSZA SPRAWIONA ZA STARANIEM KSIĘDZA ANTONIEGO ZIELONKI R.P. 1776. Nieco młodsza dziewiętnastowieczna chrzcielnica, stylizowana na barok stanęła w pobliżu ołtarza św. Szymona w 1930 r. Rok później wykonano figurę Chrystusa na krzyżu, umieszczona niedaleko chrzcielnicy. Z XIX w. pochodzą stacje drogi krzyżowej. W mur otaczający świątynię, po północno – wschodniej stronie kościoła wbudowana jest zbudowana na planie kwadratu dzwonnica z poł. XVIII w. pokryta dachówką.

W błońskiej farze św. Trójcy spotkać możemy nawarstwienia architektoniczne i dzieła sztuki z poszczególnych epok, będące świadectwem wiary i pobożności mieszkających tu pokoleń od czasów Polski piastowskiej aż po wiek XXI.