Cykl Biblijny Håkona Gullvåga w bazylice archikatedralnej

Niedawno w Bazylice Archikatedralnej w Warszawie miało miejsce niecodzienne wydarzenie kulturalne – otwarcie wystawy współczesnego malarza norweskiego Håkona Gullvåga, zatytułowanej Cykl Biblijny. Pokaz pod patronatem ks. Kardynała Kazimierza Nycza, zorganizowany z inicjatywy Ambasady Norwegii w Warszawie i Muzeum Archidiecezji Warszawskiej, jest pierwszą prezentacją dzieł tego artysty w Polsce.

W 2003 r. biskup i dziekan protestanckiej katedry Nidaros w norweskim Trondheim, (najdalej na północ usytuowanej gotyckiej katedry w Europie), zwrócił się do Håkona Gullvåga, by namalował do świątyni cykl biblijny. Kiedy dwa lata później, latem 2005 r. po raz pierwszy udostępniono prace publiczności, nikt chyba nie przypuszczał, że ogromne zainteresowanie dziełami zapoczątkuje ich dziesięcioletnią wędrówkę. Od momentu wystawienia w 2005 r. do dziś dzieła peregrynują po świecie (Norwegia, Orkady, Wyspy Owcze, Dania, Jerozolima, Francja), goszcząc zarówno w muzeach religijnych i państwowych jak też w katedrach, opactwach i świątyniach o szczególnej randze. Na tym szlaku pielgrzymkowym znalazła się również Polska, a Bazylika Archikatedralna p. w. Męczeństwa Św. Jana Chrzciciela w Warszawie jest tu pierwszym etapem (Cykl Gullvåga ma być eksponowany również w Krakowie, w Muzeum Archidiecezjalnym. Trwają też starania o wystawienie go w innych miastach).

Przedsięwzięcie artystyczne, jakim była organizacja wystawy, stanowiło owoc ścisłej współpracy strony norweskiej i polskiej, przebiegającej na każdym etapie realizacji projektu. – koncepcji wystawy, opracowania scenariusza, plastycznej aranżacji, urządzenia wernisażu. Organizacją zajęli się prof. dr Øivind Lunde z Trondheim, Kurator wystawy, oraz ks. kanonik dr Mirosław Nowak, Dyrektor Muzeum Archidiecezji Warszawskiej i Piotr Plewa, Wicedyrektor Muzeum. Scenariusz wystawy jest koncepcją Autora oraz Kuratora. A zadanie było szczególnie trudne: wystawa została zaprezentowana w katedrze, w której aktualnie są prowadzone prace remontowe i konserwatorskie.
Otwarcie ekspozycji zgromadziło znakomitych gości, wśród których znaleźli się przedstawiciele ambasady norweskiej z Jego Ekscelencją Ambasadorem Królestwa Norwegii Karstenem Klepsvikiem. Ze strony polskiej gości oficjalnie powitali Jego Eminencja Kardynał Kazimierz Nycz oraz Proboszcz Katedry, ks. prałat Bogdan Bartołd i Dyrektor Muzeum, ks. kanonik dr Mirosław Nowak, czuwający nad przebiegiem uroczystości. Następnie zabrał głos Jego Ekscelencja Ambasador Karsten Klepsvik. Z kolei prof. dr Øivind Lunde przedstawił ogólne przesłanie wystawy, po czym publiczność miała niepowtarzalną okazję oprowadzenia po ekspozycji przez samego Autora, Håkona Gullvåga, który objaśniał symbolikę obrazów. Wernisaż został uświetniony krótkim koncertem w wykonaniu Andersa Larsena, skrzypka z zespołu muzyki klasycznej Trondheim Soloists, towarzyszącego Cyklowi Biblijnemu w jego wszystkich podróżach.

Håkon Gullvåg należy do grona najwybitniejszych współczesnych artystów skandynawskich. Jest uznawany za pioniera nowoczesnego malarstwa religijnego, jego dzieła są ozdobą wielu norweskich kościołów. Gullvåg maluje też portrety, zwłaszcza oficjalne wizerunki osób publicznych, (w tym pary królewskiej), ma również na swoim koncie martwe natury. Malarstwo Gullvåga wyróżnia się na tle współczesnej plastyki o tematyce sakralnej. Jego dzieła nie są dosłowną ilustracją scen biblijnych, artysta nie obrazuje tematów w ścisłym sensie, ale daje widzowi przekaz ponadczasowy, wymaga zaangażowania. Håkon Gullvåg uprawia oryginalną odmianę malarstwa figuratywnego, do którego włącza elementy abstrakcyjne i surrealistyczne. Posługując się oszczędnymi środkami wyrazu tworzy poetyckie i pełne ekspresji kompozycje fantastyczno-symboliczne – niemal abstrakcyjne wizje z motywem przetransponowanej figury ludzkiej. W jego twórczości znajdziemy zarówno echa dawnych mistrzów – Petera Brueghela St. czy Hieronima Boscha, jak i klimat XX. wiecznych surrealistów – Francisa Bacona, Juana Miró, Yvesa Tanguy, Maxa Ernsta.

Prezentowany w 2005 r. w Trondheim Cykl Biblijny był rozmieszczony w obu nawach bocznych trójnawowej katedry: w północnej przedstawienia starotestamentowe, w południowej – Nowy Testament. Ekspozycja warszawska z konieczności została skupiona w jednej tylko, południowej nawie, Autorom wystawy udało się jednak uzyskać zbliżony efekt i zachować tradycyjny, sięgający korzeniami średniowiecza podział. Większość z 15 dzieł zaprezentowanych na wystawie została umieszczona na obustronnych panelach, ustawionych wzdłuż nawy. Ich stronę zwróconą ku wnętrzu świątyni zajęły sceny z Ksiąg Rodzaju i Wyjścia, zaś po stronie przeciwnej, oświetlonej wpadającym przez okna katedry, południowym światłem, znalazły się przestawienia z Ewangelii. Ciekawy zabieg kompozycyjny, polegający na ukośnym ustawieniu paneli z obrazami, dał możliwość objęcia wzrokiem szerokiego planu, tworząc panoramę barwnych scen.

Obrazy Gullvåga są tajemnicze, utrzymane w ciemnej tonacji, nacechowane silnymi silne kontrastami światłocieniowymi i głęboką kolorystyką. Są dzieła niezwykłe pod względem malarskim. Ekspozycja Cyklu Biblijnego dała polskiej publiczności możliwość poznania warsztatu malarza i obejrzenia niezwykłych, przejmujących obrazów, zaprezentowanych w sposób bardzo atrakcyjny. Wielkim walorem wystawy jest jej aranżacja. Autorzy ustawili obrazy w wąskiej przestrzeni z wielkim wyczuciem plastycznym, tworząc interesujące osie widokowe i perspektywy, w których określone grupy dzieł prezentują się najkorzystniej i uzyskują najlepszą wymowę. Dostojne gotyckie wnętrze starej katedry okazało się optymalnym miejscem dla ekspozycji obrazów o tak wzniosłej tematyce. Wystawa została przemyślana w najdrobniejszym szczególe, łącznie z doborem odpowiednich cytatów ze Starego i Nowego Testamentu oraz podpisów, ułatwiających odbiór. Poruszanie się po wystawie ułatwia ilustrowany katalog, zawierający ciekawe interpretacje prezentowanych dzieł i notę o Artyście . Pokaz malarstwa Håkona Gullvåga w Bazylice Archikatedralnej p.w. św. Jana Chrzciciela w Warszawie, mimo, że niewielki, można uważać za wydarzenie szczególne na stołecznej mapie wydarzeń artystycznych. Dzieła były eksponowane w Warszawie od 28 lutego do 28 marca 2015 r.