Bł. Stanisław Papczyński – Apostoł Mazowsza

Błogosławiony o. Stanisław od Jezusa i Maryi Papczyński wszedł na stałe do dziejów kultury polskiej i historii Kościoła katolickiego przede wszystkim jako świątobliwy założyciel pierwszego rodzimego zakonu męskiego w Polsce oraz jako wybitny pisarz religijny.
Urodził się 18 maja 1631 r. w Podegrodziu koło Starego Sącza. Na chrzcie otrzymał imię Jan. Dnia 2 lipca 1654 r. wstąpił w Podolińcu do świeżo przybyłego do Polski zakonu pijarów, przyjmując imię Stanisław od Jezusa i Maryi. W kilka miesięcy po historycznych ślubowaniach Jana Kazimierza, dnia 22 lipca 1656 r. złożył śluby zakonne jako pierwszy Polak w zgromadzeniu, a święcenia kapłańskie przyjął 12 marca 1661 r. Jako kapłan był ceniony w konfesjonale i na ambonie, zwłaszcza przez elitę umysłową Warszawy. Zapraszano go z kazaniami z okazji większych świąt do różnych kościołów w stolicy. Jego kazanie o św. Tomaszu z Akwinu, wygłoszone w kościele dominikanów, zostało wydane w 1664 r. pt. „Doctor Agnelicus” (Doktor anielski). Pomimo dużych sukcesów w pracy wychowawczo-naukowej i kapłańskiej stosunki bł. Stanisława z jego przełożonymi zakonnymi stawały się coraz bardziej napięte i zakończyły się opuszczeniem przez niego zakonu dnia 11 grudnia 1670 r. Jednocześnie wobec przełożonych pijarskich złożył następującą deklarację: „Ofiaruję i poświęcam Bogu Wszechmogącemu, Synowi i Duchowi Świętemu oraz Bogurodzicy zawsze Dziewicy Maryi bez zmazy poczętej serce moje, duszę moją… ciało moje, sobie nic absolutnie nie zostawiając, tak abym odtąd był całkowicie tegoż Wszechmogącego oraz Najświętszej Maryi Panny niewolnikiem. Dlatego przyrzekam Tymże gorliwie w czystości służyć do końca mojego życia w Stowarzyszeniu Księży Marianów Niepokalanego Poczęcia, które za łaską Bożą pragnę założyć”.
Poparcie dla swej idei znalazł u biskupa poznańskiego Stefana Wierzbowskiego, zaś we wrześniu 1671 r. w Luboczy koło Nowego Miasta nad Pilicą, przywdział biały habit na cześć Niepokalanego Poczęcia Matki Najświętszej. Opracował również projekt ustawy dla przyszłego zakonu pt. „Norma vitae” (Reguła życia). W ty samym czasie napisał traktat moralny i ascetyczny pt. „Templum Dei mysticum” (Mistyczna świątynia Boża). Dał w nim wyraz przekonaniu, że również ludzie świeccy, a nie tylko zakonnicy i kapłani, są wezwani do świętości. Jest to jedno z najwybitniejszych dzieł w polskiej literaturze ascetycznej XVII wieku.
Poszukując kandydatów do powstającego zakonu, bł. Papczyński udał się we wrześniu 1673 r. do Puszczy Korabiewskiej koło Skierniewic, gdzie dawny żołnierz Stanisław Krajewski prowadził życie pustelnicze wraz z towarzyszami. Na otrzymanym od niego gruncie wybudował i zorganizował pierwszy dom swego instytutu, który nazwał „Domem rekolekcyjnym”. Gdy 24 października 1673 r. do Puszczy Korabiewskiej przybył na wizytację biskup Stanisław Święcicki, zaaprobował tę wspólnotę żyjącą według „Norma vitae” pod przewodnictwem o. Papczyńskiego. Nadał też jej własne „Statuty” o charakterze pustelniczym i pokutniczym. Tę datę marianie uważają za początek swego zakonu. Celem zakonu, obok szerzenia czci Matki Bożej Niepokalanej, było niesienie pomocy duszom cierpiącym w czyśćcu, zwłaszcza poległym na wojnach i zmarłym od zarazy. Zadanie to niewątpliwie zrodziło się z intensywnego religijnego przeżywania ówczesnej trudnej sytuacji politycznej kraju i ciągłych wojen. Jednak śluby proste, które marianie składali, w ówczesnych warunkach były mało wiążące, a los zgromadzenia zależny był od biskupa. Problem ten uwidocznił się zwłaszcza po śmierci bpa Wierzbowskiego w 1687 r. Dlatego w 1690 r. bł. Stanisław, mający już 60 lat życia, udał się pieszo do Rzymu w celu uzyskania aprobaty papieskiej dla swego zakonu. Niefortunnie jednak trafił na czas, gdy Stolica Apostolska pozostawała wakująca po śmierci papieża i załatwił jedynie duchową afiliację marianów do kilku zakonów.
W 1699 r. bł. Stanisław ponowił prośbę o zatwierdzenie zakonu, wysyłając jako pełnomocnika o. Joachima Kozłowskiego. Ten, napotykając trudności zatwierdzenia marianów na własną regułę, zwrócił się do franciszkanów reformatów o „Regułę dziesięciu cnót Najświętszej Maryi Panny”, z czym wiązała się zależność prawna od ich zakonu. Akt generała franciszkańskiego zatwierdził papież Innocenty XII dnia 24 października 1699 r. Chociaż reguła została przyjęta bez porozumienia się z bł. Papczyńskim, jednak w niczym nie naruszała ona specyficznych cech instytutu mariańskiego i została z radością zaakceptowana przez mariańskiego zakonodawcę. Marianie stali się zakonem o ślubach uroczystych, wyjętym spod władzy biskupów, ale zależnym przez pewien czas od reformatorów. Ostatecznie zostali zatwierdzeni jako zakon apostolski, wyzwalając się z krępujących ich więzów pustelniczych. W swym apostolacie zwrócili szczególną uwagą na nauczanie prawd wiary wiernych z niższych warstw społecznych, co należało do najpilniejszych zadań Kościoła tej epoki.
Dnia 6 czerwca 1701 r. bł. Stanisław złożył uroczystą profesję na ręce nuncjusza apostolskiego Franciszka Pignatellego, a następnie przyjął ją od innych marianów. Akt ten stanowi ukoronowanie długotrwałego procesu powstawania pierwszego męskiego rodzimego zakonu w dziejach Polski. Na drodze do realizacji tego celu w ciągu 30 lat bł. Stanisław musiał pokonać wprost niezliczone trudności. Parę razy miał nawet wątpliwości, czy naprawdę Pan Bóg chce, aby szedł tą drogą. Posłuszny jednak Bożym natchnieniom i swym kierownikom duchowym szedł odważnie po szlakach wskazanych mu przez Opatrzność Bożą. Zmarł 17 września 1701 r. w opinii świętości i został pochowany w kościele Wieczerzy Pańskiej w Górze Kalwarii.
Droga na ołtarze
W opinii wielu ludzi życie bł. Papczyńskiego było święte. To przekonanie dało podstawę do rozpoczęcia w 1767 r. starań o jego beatyfikację, które w 1775 r. uległy przerwaniu. Stąd też w r. 1953 proces beatyfikacyjny o. Papczyńskiego został wznowiony, lecz z powodu upływu tak długiego czasu od śmierci Sługi Bożego, musiał być prowadzony tzw. drogą historyczną, czyli przez poszukiwanie w dokumentach wiadomości o życiu i cnotach o. Papczyńskiego. Dokumenty te zostały zebrane i opracowane naukowo w liczącej ok. 1000 stron księdze zwanej „Positio”. Dnia 28 lutego 1980 r. Episkopat Polski zwrócił się do Ojca Świętego z prośbą o wyniesienie na ołtarze o. Papczyńskiego, jako wzór życia chrześcijańskiego. Podobne prośby skierowali do Papieża przełożeni wyżsi zakonów męskich i żeńskich w Polsce. Na podstawie zebranych dokumentów dnia 28 listopada 1980 r. zdecydowano w Kongregacji d/s Świętych, że sprawa beatyfikacji o. Papczyńskiego może być przedstawiona trybunałowi apostolskiemu. Decyzję tę zatwierdził Ojciec Święty dnia 6 marca 1981 r., co oznacza dalszy znaczny postęp w procesie beatyfikacyjnym.
W latach 1981-1982 proces de non cultu został przeprowadzony w Warszawie. Dekret super valititate Processus (dotyczący ważności procesu diecezjalnego) został ogłoszony w 1990 r. Została dokonana dalsza ewaluacja Positio super Virtutibus. Następnie, w dniu 22 stycznia 1991 r. na sesji zwykłej Kongregacja ds. Świętych, pod przewodnictwem generalnego promotora wiary Antoniego Petti, teologowie eksperci potwierdzili heroiczność cnót Sługi Bożego.
W dniu 17 marca 1992 r., po wysłuchaniu raportu przedstawionego przez Paulino Limongi, Tytularnego Arcybiskupa Nicei w Hemimont, kardynałowie i biskupi zebrani na sesji zwykłej oświadczyli, że o. Stanisław Papczyński odznaczał się heroicznością cnót teologalnych, kardynalnych oraz innych, z nimi związanych.
Po przedstawieniu Ojcu Świętemu Janowi Pawłowi II wyników badań przeprowadzonych przez kardynała prefekta, Angelusa kard. Felici, Papież zaakceptował z radością decyzję Kongregacji ds. Świętych i polecił przygotować dekret o heroiczności cnót. W dniu 13 czerwca 1992 r. Ojciec Święty zaprosił kardynała prefekta, prowadzących proces, sekretarza Kongregacji, oraz inne osoby zwykle obecne w takich okolicznościach, i w obecności wszystkich zebranych uroczyście ogłosił następującą opinię dotyczącą procesu i jego wyników:
Uważa się za rzecz pewną, iż Sługa Boży Stanisław od Jezusa i Maryi Papczyński odznaczał się cnotami teologalnymi wiary, nadziei i miłości, cnotami kardynalnymi roztropności, sprawiedliwości, męstwa i umiarkowania, oraz innymi z nimi związanymi cnotami w stopniu heroicznym.
Papież polecił publiczne ogłosić ten dekret i przechowywać go w aktach Kongregacji ds. Świętych. Ojciec Stanisław Papczyński został uroczyście ogłoszony błogosławionym w maryjnym sanktuarium Księży Marianów w Licheniu. Ceremonii, która odbyła się w dniu 16 września 2007 roku przewodniczył J.E. kardynał Tarcisio Bertone, Sekretarz Stanu Stolicy Apostolskiej i specjalny delegat Ojca Świętego Benedykta XVI. W uroczystości udział wzięli liczni kardynałowie i biskupi z różnych krajów świata oraz około 80 tys. wiernych, podczas gdy radiowo-telewizyjna transmisja na żywo przekazywała przebieg uroczystości do setek tysięcy widzów i słuchaczy na całym świecie. Proces kanonizacyjny Błogosławionego Ojca Stanisława trwa nadal.